Chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe định kỳ với chủ đề “Giới thiệu về bệnh nghề nghiệp” đã được tổ chức nhằm nâng cao nhận thức của người lao động và cộng đồng về các yếu tố nguy cơ, hậu quả và biện pháp phòng tránh bệnh nghề nghiệp. Đây là một chủ đề quan trọng trong bối cảnh hiện nay, khi môi trường lao động ngày càng đa dạng và tiềm ẩn nhiều nguy cơ tác động đến sức khỏe con người.

Nội dung chính

1. Tổng quan về thực trạng bệnh nghề nghiệp tại Việt Nam
Theo thống kê năm 2022, cả nước có khoảng 54 triệu người lao động, trong đó 15 triệu người ước tính thường xuyên tiếp xúc với yếu tố có hại. Tuy nhiên, số trường hợp được khám bệnh nghề nghiệp chỉ chiếm khoảng 3%, tương đương 465.230 người. Đặc biệt, tại TP.HCM, có tới 370.000 người lao động tiếp xúc với yếu tố nguy hiểm, nhưng chỉ khoảng 90.000 người được khám phát hiện bệnh, tương đương 25%. Đến cuối năm 2023, Việt Nam ghi nhận khoảng 33.000 người lao động mắc bệnh nghề nghiệp – một con số được ví như phần nổi của “tảng băng chìm”.

Nguồn hình ảnh: giới thiệu về bệnh nghề nghiệp (Ths. BS. Lê Thiện Khiêm)

2. Khái niệm về bệnh nghề nghiệp và điều kiện lao động có hại
Bệnh nghề nghiệp là các bệnh phát sinh do tác động của điều kiện lao động không an toàn đối với người lao động. Những điều kiện này có thể bao gồm yếu tố vật lý, hóa học, sinh học, hoặc các yếu tố tâm lý – xã hội, ví dụ như: tiếng ồn, bụi, vi khuẩn, bức xạ, áp lực công việc, ca kíp kéo dài,…

Nguồn hình ảnh: Southern Nevada Occupational Health Center

3. Phân nhóm yếu tố nguy cơ chính gây bệnh nghề nghiệp

• Nhóm yếu tố vật lý: Vi khí hậu khắc nghiệt, tiếng ồn lớn, rung chuyển, bức xạ ion hóa và không ion hóa, bụi mịn và thay đổi áp suất. Các yếu tố này có thể gây các bệnh như: điếc nghề nghiệp, bệnh bụi phổi, đục thủy tinh thể, bệnh rung chuyển,…
• Nhóm yếu tố hóa học: Gồm các hơi khí độc, hóa chất, dung môi công nghiệp như benzen, chì, thủy ngân,… có thể gây nhiễm độc thần kinh, hô hấp, hệ máu hoặc ung thư nghề nghiệp.
• Nhóm yếu tố sinh học: Các vi khuẩn, vi rút, nấm, ký sinh trùng gây viêm gan, lao nghề nghiệp, hoặc nhiễm HIV qua tai nạn nghề nghiệp.
• Nhóm yếu tố tâm lý – xã hội: Áp lực công việc, tư thế làm việc bất lợi, ca kíp kéo dài, thiếu cân bằng cuộc sống – công việc,… có thể dẫn đến stress, rối loạn tâm thần hoặc bệnh lý cơ – xương – khớp.
  

Nguồn hình ảnh: Netherlands Center for Occupational Diseases

4. Danh mục bệnh nghề nghiệp được bảo hiểm tại Việt Nam

Theo Thông tư 15/2016/TT-BYT và Thông tư 02/2023/TT-BYT, hiện có 35 bệnh nghề nghiệp được bảo hiểm, chia làm 6 nhóm chính:

• Bệnh hô hấp và bụi phổi: như bụi phổi silic, viêm phế quản mạn tính,…
• Bệnh nhiễm độc nghề nghiệp: như nhiễm độc chì, benzen, thủy ngân,…
• Bệnh do yếu tố vật lý: như điếc do tiếng ồn, giảm áp, phóng xạ,…
• Bệnh da nghề nghiệp
  
• Bệnh nhiễm khuẩn nghề nghiệp: như lao, viêm gan, HIV do tai nạn nghề nghiệp
• Bệnh ung thư nghề nghiệp
  

5. Chẩn đoán và quản lý bệnh nghề nghiệp

Việc chẩn đoán bệnh nghề nghiệp dựa trên yếu tố tiếp xúc, thời gian tiếp xúc, triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng. Nguyên tắc điều trị bao gồm: phát hiện sớm – điều trị sớm, loại bỏ yếu tố có hại, nâng cao thể trạng và chuyển đổi nghề phù hợp.

Tại TP.HCM, người lao động có thể khám bệnh nghề nghiệp tại các cơ sở chuyên khoa thuộc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM, các bệnh viện phục hồi chức năng, y tế lao động hoặc các phòng khám được Bộ Y tế công nhận.

6. Các biện pháp phòng ngừa bệnh nghề nghiệp

Chương trình cũng nhấn mạnh vai trò của phòng ngừa bệnh nghề nghiệp, bao gồm:

• Biện pháp kỹ thuật: cải thiện môi trường làm việc, thông gió, che chắn, hút bụi,…
• Biện pháp tổ chức: phân bố thời gian lao động hợp lý, luân chuyển vị trí làm việc, cải thiện chế độ dinh dưỡng.
• Biện pháp cá nhân và y tế: sử dụng bảo hộ lao động, khám sức khỏe định kỳ, quan trắc môi trường,…
• Biện pháp chính sách: hỗ trợ tài chính, nghỉ ngơi, chăm sóc sức khỏe cho người lao động có nguy cơ cao.

Nguồn hình ảnh: Viet Nam Social Security News & Lawnet

Kết luận

Thông qua chương trình truyền thông giáo dục sức khỏe định kỳ với chủ đề “Giới thiệu về bệnh nghề nghiệp”, người tham dự đã được cung cấp cái nhìn toàn diện về khái niệm, yếu tố nguy cơ, các bệnh thường gặp, cũng như các biện pháp quản lý và phòng ngừa hiệu quả. Chương trình góp phần nâng cao nhận thức của người lao động và cộng đồng về tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe nghề nghiệp, từ đó giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và xây dựng môi trường lao động an toàn, lành mạnh hơn.

Ths. Bs. Lê Thiện Khiêm

Bộ môn Sức khỏe Môi trường và Lao động

Khoa Y tế công cộng, trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch