Thông tin Sức khỏe

Chăm sóc trẻ nhỏ, những mầm non tương lai của đất nước, luôn là mối quan tâm hàng đầu không chỉ của các bậc cha mẹ mà còn của toàn xã hội. Trong hành trình lớn lên, việc con trẻ đối mặt với những cơn ho, sổ mũi hay sốt nhẹ là điều khó tránh khỏi. Tuy nhiên, khi những vấn đề hô hấp cứ tái đi tái lại, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của con, đó là lúc chúng ta cần tìm hiểu sâu hơn về “bí mật” đằng sau sự nhiễm trùng tái phát nhiều lần ấy để có biện pháp phòng ngừa.

  1. Vì sao trẻ bị nhiễm trùng hô hấp tái phát nhiều lần?

Khi chào đời, trẻ nhận được kháng thể từ mẹ qua nhau thai, nhưng lượng kháng thể này sẽ giảm dần và mất đi khoảng 7 tháng sau sinh. Đến khoảng 3 tuổi, trẻ mới có thể tự tạo ra kháng thể của riêng mình. Đây chính là lý do vì sao trẻ ở giai đoạn từ 7 tháng đến 3 tuổi thường xuyên mắc các bệnh viêm đường hô hấp. Thêm vào đó, khi trẻ bắt đầu đi nhà trẻ (từ 7 tháng – 3 tuổi) hoặc trường học (từ 3 – 7 tuổi), việc tiếp xúc với nhiều bạn bè trong không gian đông đúc sẽ làm tăng nguy cơ lây lan virus và vi khuẩn, khiến các bệnh nhiễm trùng hô hấp trở nên thường xuyên hơn. Vì vậy, việc trẻ bị viêm đường hô hấp 6 – 8 lần mỗi năm trong giai đoạn này là bình thường. Tuy nhiên, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý và đưa trẻ đi thăm khám, thực hiện các xét nghiệm thăm dò khi:

  • Trẻ bị 10 – 12 đợt nhiễm trùng /năm
  • Viêm phế quản kéo dài và/hoặc tái phát
  • Có biến chứng (viêm tai thanh dịch, thở miệng…)

Sữa mẹ cung cấp cho trẻ kháng thể IgA. Nguồn: https://www.who.int/activities/promoting-baby-friendly-hospitals

  1. Một số bệnh lí gây nhiễm trùng đường hô hấp tái phát nhiều lần

2.1. Các vấn đề về Tai Mũi Họng:

  • Viêm V.A:

V.A là tổ chức lympho nằm ở vòm họng, dễ bị viêm và phì đại ở trẻ từ 2 đến 4 tuổi. Khi V.A quá phát, trẻ có thể bị nghẹt mũi-họng, phải thở bằng miệng, dễ nhận biết bởi vẻ mặt V.A đặc trưng (mặt dài, hàm biến dạng, luôn há miệng). Trẻ cũng có thể bị ngáy khi ngủ, ho về đêm, và quan trọng nhất là thường xuyên tái phát viêm mũi, viêm mũi họng, viêm phế quản và đặc biệt là viêm tai giữa cấp tính hoặc viêm tai thanh dịch. Việc này có thể ảnh hưởng đến thính giác của trẻ trước khi học nói, gây khó khăn trong giao tiếp và học tập.

Chỉ định nạo V.A cần được cân nhắc kỹ lưỡng bởi bác sĩ khi trẻ khó thở, có cơn ngưng thở lúc ngủ, viêm tai giữa tái phát, viêm tai thanh dịch mạn tính hoặc viêm đường hô hấp tái phát nhiều lần.

  • Viêm tai thanh dịch:

Cha mẹ cần đặc biệt chú ý nếu trẻ không trả lời khi được hỏi, không phản ứng với tiếng gọi, hay hỏi “hả” hoặc “cái gì?”, nói to, bật âm lượng TV lớn, khó diễn tả điều mình muốn.

  • Viêm Amiđan:

Amiđan cũng là tổ chức lympho ở họng, khi viêm nhiễm kéo dài có thể gây ra nhiều đợt viêm đường hô hấp. Tuy nhiên, việc cắt amiđan cần có chỉ định rất chặt chẽ từ bác sĩ vì có nguy cơ do phẫu thuật và tác động lên tâm lý trẻ. Hơn nữa, amiđan thường tự giảm kích thước vào khoảng 7-8 tuổi.

2.2. Dị ứng:

Tần suất dị ứng ở trẻ em đang ngày càng tăng lên. Ở Việt Nam, mạt bụi nhà và phân gián là những tác nhân dị ứng phổ biến nhất. Dị ứng khiến niêm mạc đường hô hấp của trẻ bị viêm mạn tính và phù nề, làm giảm khả năng tự làm sạch, tạo điều kiện thuận lợi cho virus và vi khuẩn tấn công, dẫn đến nhiễm trùng tái phát.

Nhiều yếu tố được cho là góp phần gây dị ứng ở trẻ, như môi trường sống quá sạch (khiến hệ miễn dịch không được “rèn luyện” đầy đủ để đối phó với các tác nhân gây bệnh), nhà cửa ẩm ướt, thú cưng, khói thuốc lá thụ động, nuôi trẻ bằng sữa công thức quá sớm và ô nhiễm môi trường.

Cha mẹ nên nghĩ đến dị ứng nếu trẻ viêm đường hô hấp tái phát nhiều lần, ho khi gắng sức, có “vẻ mặt dị ứng” (mí mắt dưới mọng, phù nhẹ), chảy mũi thường xuyên, ngứa mắt, ngứa tai, hoặc chảy máu mũi tái phát, xảy ra các cơn kịch phát thường khi trẻ tiếp xúc với kháng nguyên.

2.3. Trào ngược dạ dày thực quản (GERD):

Ở trẻ nhỏ, trào ngược dạ dày thực quản khá phổ biến với các triệu chứng như nôn, ói, viêm đường hô hấp tái phát và ho kéo dài.

Khi trẻ có các dấu hiệu như thiếu máu thiếu sắt, chậm tăng cân, giấc ngủ không yên, hoặc quấy khóc không rõ nguyên nhân, các bậc cha mẹ cần đặc biệt lưu tâm.

Dấu hiệu GERD sinh lí và bệnh lí ở trẻ em. Nguồn: https://cih.com.vn/khoa-san-nhi/1975-xu-ly-chung-trao-nguoc-da-day-thuc-quan-o-tre/

Nhưng may mắn là: Khoảng 70% các trường hợp trào ngược ở trẻ sẽ tự khỏi khi trẻ lớn hơn, ăn thức ăn đặc hơn và hệ tiêu hóa hoàn thiện hơn.

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, GERD có thể được cải thiện bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống (chia cử bú, cho trẻ ăn thức ăn đặc dần, với trẻ lớn hơn thì giảm chất béo, chocolate, nước cam, nước có gaz), tránh khói thuốc lá thụ động, tránh tã lót, áo quần bó chặt, điều chỉnh tư thế khi ngủ (nâng giường 30°), giữ trẻ ở tư thế thẳng sau bữa ăn.

2.4. Thiếu máu thiếu sắt:

Tình trạng thiếu máu thiếu sắt không chỉ gây mệt mỏi mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể, đặc biệt là giảm khả năng miễn dịch của cơ thể, khiến trẻ dễ mắc bệnh hơn. Việc điều trị thường bao gồm bổ sung thuốc sắt theo chỉ định của bác sĩ.

Tuy nhiên, phòng ngừa thiếu máu thiếu sắt là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh của trẻ. Dưới đây là các biện pháp dự phòng hiệu quả:

  • Trong thai kỳ: bổ sung chất sắt cho mẹ.
  • Đối với nhóm trẻ nguy cơ (thiếu tháng, song sinh, SDD bào thai): cần cung sắt sau 1 tháng tuổi và kéo dài đến 12 tháng.
  • Cho trẻ uống sữa mẹ là tốt nhất. Đối với trẻ < 12 tháng tuổi, không được bú mẹ hoặc bú mẹ một phần thì sữa công thức được sử dụng phải chứa ít nhất 12 mg sắt/1 lít sữa.
  • Lúc trẻ 6 tháng tuổi, cho trẻ ăn thức ăn có nhiều vitamin C (1 lần/ngày), sử dụng ngũ cốc bổ sung sắt và bắt đầu cho ăn thịt xay. Sắt từ thịt dễ hấp thu nhất, sau đó lần lượt là trứng và rau
  • Trẻ từ 1 – 5 tuổi: không nên dùng > 600 mL sữa/ngày, cần có ít nhất 3 bữa ăn có bổ sung chất sắt (ngũ cốc bổ sung sắt, thịt).

Khi nào cần bổ sung sắt? Nguồn: https://www.who.int/multi-media/details/nutrition-ferritin-where-iron-needs-increase

2.5. Suy giảm miễn dịch

Suy giảm miễn dịch là một tình trạng hiếm gặp ở trẻ em, với tỷ lệ khoảng 84 trên 1 triệu trẻ dưới 16 tuổi. Mặc dù không phổ biến, việc nhận biết sớm các dấu hiệu của suy giảm miễn dịch như thường xuyên mắc các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng, nhiễm trùng tái phát ngay khi ngưng kháng sinh là rất quan trọng để có hướng xử lý kịp thời.

Bên cạnh các yếu tố bẩm sinh, hệ miễn dịch của trẻ còn chịu ảnh hưởng đáng kể từ cả môi trường sống và tâm lý:

  • Môi trường sống: Các yếu tố như khói thuốc lá thụ động, không khí khô (do máy sưởi, máy lạnh), tiếp xúc với nước hồ bơi chứa hóa chất, sống trong môi trường ẩm thấp (có nấm mốc), và ô nhiễm môi trường bên ngoài nhà ở đều có thể làm suy yếu hàng rào bảo vệ của cơ thể.

Hít phải khói thuốc lá thụ động làm tăng nguy cơ mắc bệnh hô hấp ở trẻ. Nguồn: https://archive.cdc.gov/www_cdc_gov/globalhealth/infographics/tobacco/secondhand-smoke-and-children.html

  • Tâm lý: Các vấn đề như thiếu thốn tình cảm trong gia đình, việc cha mẹ quá nuông chiều (có thể khiến hệ miễn dịch của trẻ mất cơ hội được “rèn luyện”), và các bệnh mãn tính cũng góp phần làm suy giảm khả năng miễn dịch của trẻ.
  1. Các biện pháp dự phòng chung:
  • Chủng ngừa
  • Vệ sinh tay
  • Vệ sinh mũi: xịt mũi phun sương
  • Chế độ ăn đa dạng (nhiều vitamin, chất sắt…)
  • Vệ sinh bề mặt tiếp xúc, đồ chơi…
  • Thông khí tốt trong nhà
  • Tránh khói thuốc lá thụ động
  • Tránh khói xe, đông đúc, không gian kín…

Nhìn thấy con khỏe mạnh, hồn nhiên vui đùa là niềm hạnh phúc lớn nhất của cha mẹ. Hy vọng những chia sẻ này sẽ giúp các bậc phụ huynh hiểu rõ hơn về những “bí mật” đằng sau sự nhiễm trùng hô hấp tái phát nhiều lần ở trẻ, từ đó có những biện pháp chăm sóc và phòng ngừa hiệu quả, giúp con yêu luôn vững vàng trên hành trình khôn lớn!

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

[1]  Bài thuyết trình về “Vì sao trẻ bị nhiễm trùng đường hô hấp tái phát nhiều lần? – Các biện pháp dự phòng” của PGS.TS.BS Trần Thị Mộng Hiệp – Trưởng Đơn vị Nhi PKĐK, Nguyên Phó Trưởng Bộ môn Nhi và Bộ Môn Y học gia đình, Trường Đại Học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch

[2] Does your child need a tonsillectomy? Truy cập ngày 15/06/2025, từ: Does your child need a tonsillectomy? – Harvard Health

[3] Is There a Potential Link between Gastroesophageal Reflux Disease and Recurrent Respiratory Tract Infections in Children? Truy cập ngày 15/06/2025, từ: Is There a Potential Link between Gastroesophageal Reflux Disease and Recurrent Respiratory Tract Infections in Children? – PubMed

[4] RETRACTED ARTICLE: Childhood iron deficiency anemia leads to recurrent respiratory tract infections gastroenteritis. Truy cập ngày 17/06/2025, từ: RETRACTED ARTICLE: Childhood iron deficiency anemia leads to recurrent respiratory tract infections and gastroenteritis | Scientific Reports